Een klare kijk op onze openbare verlichting: hoe werkt het?

In het kader van de Nacht van de Duisternis doven verschillende Vlaamse gemeenten op 9 oktober 2021 (deels) hun openbare verlichting. Maar hoe werkt onze openbare verlichting eigenlijk? Welke vormen van openbare verlichting bestaan er? En wie zit er aan de knoppen van al dat licht? We laten ons licht schijnen over het hoe en wat van onze openbare verlichting.

De term ‘openbare verlichting’ (OV) omvat veel meer dan de verlichting in je straat. Er bestaan twee types openbare verlichting:

• Volledig openbare verlichting, met daarin:
  • functionele verlichting (bv. straatverlichting, fietspadverlichting)
  • bakenverlichting (bv. kegels en lichtnagels)
  • verlicht straatmeubilair (bv. zitbanken)
  • spots voor de belichting van monumenten (bv. standbeelden en kunstwerken)
• Semi-openbare verlichting, met daarin:
  • architecturale verlichting (bv. stadhuizen en kathedralen)
  • terreinverlichting (bv. gemeentelijke sportvelden)

Meer dan een miljoen lichtpunten verlichten elke dag de Vlaamse straten en woongebieden. Maar hoe werkt zo’n lichtpunt nu precies? Niet met een drukknop of lichtschakelaar, maar tot op vandaag nog steeds met een CAB-signaal (Centrale Afstandsbediening). Dat gaat zo:

Vlaanderen is opgedeeld in verschillende zendgebieden. Vanuit een zendinstallatie stuurt Fluvius een CAB-signaal – een toon met een bepaalde frequentie – via de netvoedingskabels naar de steden en gemeenten. Daar komt het signaal toe in een ontvangtoestel, ingebouwd in een distributiecabine. Die cabine is op haar beurt verbonden met de verlichtingstoestellen via kabels.

Het signaal wordt in de cabine geregistreerd en daardoor slaat een relais om dat het OV-net onder spanning zet. De stroom loopt via de kabels vanuit de cabine naar de afzonderlijke verlichtingstoestellen, waardoor de lichtbronnen uiteindelijk gaan branden.

Enkele goed geplaatste fotocellen registreren vandaag wanneer het klaar en donker wordt. Bij defect vallen ze terug op een astronomische curve. Die combinatie zorgt ervoor dat het signaal elke dag op het juiste tijdstip wordt uitgezonden om zo het licht te ontsteken en te doven.

De openbare verlichting brandt niet overal op hetzelfde moment. Om de lokale besturen zelf te laten kiezen wanneer hun verlichting brandt, ontwikkelde Fluvius een 100-tal brandprogramma’s. Die variaties bieden – afhankelijk van de structuur van het net – heel wat mogelijkheden. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om in sommige rustige straten ‘s nachts het licht tot wel 50% te dimmen, als de netstructuur het toelaat.

Elk programma is gekoppeld aan een bepaalde zendfrequentie en een uniek geheugen dat ingebouwd zit in het ontvangtoestel van de cabine. Als een stad of gemeente het brandprogramma van een groep verlichtingstoestellen wil wijzigen, dan gebeurt dat vandaag met een fysieke interventie door een technicus.

Tegen 2028 willen de lokale besturen en Fluvius volledig overstappen naar openbare ledverlichting, en sinds 2020 gebeurt dat op interactieve wijze. Naast alle voordelen op het vlak van duurzaamheid, bieden die interactieve verlichtingstoestellen ook tal van mogelijkheden om de verlichting flexibeler te regelen. De nieuwe generatie toestellen is uitgerust met een communicatiemodule die toelaat om de verlichtingstoestellen vanop afstand in te stellen en te besturen.

Die interactieve verlichtingstoestellen maken het mogelijk om in de toekomst alle bestaande brandprogramma’s toe te passen en nieuwe brandprogramma’s – bijvoorbeeld met meerdere dimniveaus – makkelijker te introduceren. Daardoor kan de lichtintensiteit variëren doorheen de nacht. Ook ad-hocaanpassingen worden mogelijk, bijvoorbeeld tijdens evenementen, en tot slot kunnen de toestellen ook automatisch een signaal sturen als ze een defect ondervinden.

In de toekomst zal ons OV-netwerk dus helemaal anders functioneren: duurzamer en beter voor onze planeet, en slimmer en flexibeler met meer doordachte variaties voor verlichting op maat. Die flexibiliteit draagt bij tot een groter lichtcomfort en een veiligere omgeving.